Продкі Максіма Багдановіча — з Уздзеншчыны. Да 100-годдзя выхаду ў свет зборніка «Вянок»

Самы малады беларускі класік, геній беларускай літаратуры, паэт з крынічнаю душой… Для нас, беларусаў, вось ужо на працягу 120 гадоў такім з’яўляецца наш суайчыннік Максім Багдановіч.  І чым больш мінае часу, тым бліжэй і даражэй для нас з’яўляецца Богам дадзены паэт. Сёння мала знойдзецца тых, хто не ведае аб паэце, хто не захапляўся б яго цудоўнымі творамі. Вершы Максіма Багдановіча нагадваюць прыгожыя васількі, сабраныя на жытнім полі.

Між тым, аб продках паэта шматлікія прыхільнікі яго творчасці ведаюць мала.

Нарадзіўся Максім Багдановіч у 1891 годзе ў Мінску, у сям’і Адама і Марыі Багдановічаў.

Яго бацька, Адам Ягоравіч, вызначыўся як выдатны беларускі фалькларыст, этнограф, мовазнавец.

Нарадзіўся ён у г. п. Халопенічы сённяшняга Крупскага раёна, у сям’і прыгоннага селяніна Ягора Лук’янавіча.

Яшчэ маладым дзед Максіма быў прывезены сваім памешчыкам Лапо на службу ў ягоны маёнтак пры мястэчку Халопенічы, дзе ўступіў у шлюб з бабуляй паэта Анэляй (Ганнай) Асьмак.

Менавіта ад сваёй бабулі Ганны, якая ведала шмат беларускіх песень, загадак, прыказак, Максім у маленстве ўпершыню пазнаёміўся з мілагучнай беларускай мовай, з паданнямі, легендамі.

Прадзед паэта па бацькоўскай лініі, Лук’ян, служыў пры памеснай сядзібе садоўнікам, а прапрадзед Сцяпан жыў у той час, калі землі сённяшняй Беларусі яшчэ не ўваходзілі ў склад Расійскай імперыі.

Маці Максіма, Марыя Апанасаўна, прозвішча якой па маці было Малевіч, а па бацьку – Мякота, была вельмі адукаванай жанчынай.

Яна скончыла жаночае Аляксандраўскае вучылішча, затым – Пецярбургскую настаўніцкую школу. Памерла яна ў 27-гадовым узросце, калі Максіму было 5 год.

Такі кароткі век быў наканаваны і паэту. Бацька матулі, Максімаў дзед Апанас Іванавіч Мякота,  нарадзіўся на Уздзеншчыне, быў хрышчаны ў царкве вёскі Даўгінава, што на Уздзеншчыне, у 1814 годзе.

Удзельнічаў ён у руска-турэцкай (Крымскай) вайне, за адвагу быў узнагароджаны медалём і пажыццёвым  шляхецкім званнем. 

Бацька яго, Іван (Ян), прадзед Максіма, таксама нарадзіўся  ў вёсцы Мякоты сённяшняга Уздзенскага раёна, быў уніяцкім святаром і служыў у царкве вёскі Возера.

З цягам часу дзед Апанас пераехаў на сталае жыццё ў г. Ігумен (зараз Чэрвень Мінскай вобласці), дзе пачаў выконваць  абавязкі губернскага сакратара і працаваць наглядчыкам ігуменскай павятовай бальніцы.

Тут ён уступіў з Таццянай Малевіч у шлюб, ад якога ў сям’і Мякотаў нарадзілася пяцёра дзяцей: сын Янка, дочкі Стэфа, Аляксандра, Ганна і Марыя – будучая маці Максіма Багдановіча.

Памёр дзед Максіма Багдановіча ў 64-гадовым узросце, пахаваны на ігуменскіх могілках. Яго магілу выпадкова выявіў у 2006 годзе разам са сваёй жонкай, Валянцінай Мікалаеўнай (зараз нябожчыцай) вядомы чэрвеньскі краязнаўца Уладзімір Георгіевіч Дарагуш.

Вядома, што Максім Багдановіч пахаваны ў Ялце, на беразе Чорнага мора. Максімава маці, Марыя Апанасаўна, знайшла свой вечны  прыстанак на могілках у  г. Гродна.

А вось дзе пахаваны яе бацька Апанас Іванавіч Мякота,  дзед светача беларускай паэзіі, ніхто не ведаў.

Знойдзеная Уладзімірам Дарагушам магіла была ў занядбаным стане: надмагільны камень – помнік быў  замшэлы, на магіле буяў бур’ян.  Усё  гэта выглядала дрэнна, бо на Беларусі заўсёды шанавалі дзядоў – і жывых, і мёртвых.

З цяжкасцямі, ходзячы да мясцовага кіраўніцтва, Уладзімір Дарагуш дамогся, каб магілу абклалі з чатырох бакоў бардзюрамі.  Але падчас работ быў пашкоджаны надмагільны камень. Некуды знік адбіты кавалак помніка, а замест крыжа была толькі вузкая адтуліна.

Нядаўна мне патэлефанаваў беларускі паэт Міхась Скобла, прапанаваў з’ездзіць у г. Чэрвень і падрамантаваць гэты пашкоджаны надмагільны помнік. 7 снежня  наша невялікая брыгада ў складзе Міхася Скоблы, журналіста Георгія Чыгіра і аўтара гэтага артыкула прыехала ў Чэрвень.

З сабой мы прывезлі крыж. Тут нас сустрэў Уладзімір Дарагуш, які падрыхтаваў  да нашага прыезду цэмент і пясок. На месцы апошняга спачыну дзеда Максіма Багдановіча ляжыць надмагільны камень, на якім захаваўся высячаны надпіс: "Прахъ раба Божиего Афанасия Ивановича Мякото. Умер 1878 г. 12 января”.

Крыху паглыбіўшы адтуліну, мы ўставілі туды прывезенны крыж, і адбітае месца разам з крыжам замацавалі бетонным растворам. Скончыўшы богаўгодную працу, мы прачыталі над магілаю дзеда паэта "Ойча наш” і ад’ехалі ў Мінск.

Наш знаёмы, краязнавец Уладзімір Дарагуш у 1955 годзе скончыў фізіка-матэматычны факультэт Белдзяржуніверсітэта, быў накіраваны на настаўніцкую працу ў школу вёскі Возера, дзе і даведаўся аб сувязях продкаў Максіма Багдановіча з Уздзеншчынай.

А калі на помніку ўбачыў  надпіс, што тут пахаваны Мякота, дык сумнення, што
тут пахаваны менавіта продак Максіма Багдановіча, у яго не засталося.

Такім чынам, беларускі Парнас — Уздзеншчына, зямля якой нарадзіла шмат паэтаў і пісьменнікаў, можа ў лік вядомых суайчыннікаў залічыць і продкаў цудоўнага беларускага паэта Максіма Багдановіча.

Далёкія продкі самога Уладзіміра Дарагуша некалі, у ХVII стагоддзі, пераехалі з Украіны і абаснаваліся на сталае жыццё на Койданаўшчыне.

Бацька Уладзіміра Дарагуша і ён сам нарадзіліся ў вёсцы Машніца Дзяржынскага раёна. Нягледзячы на свой сталы ўзрост (яму нядаўна споўнілася 78 гадоў), Уладзімір Дарагуш удзельнічае ва ўсіх грамадскіх справах горада і раёна, а ў Чэрвеньскай раённай бібліятэцы ён кіруе літаратурна-мастацкім клубам "Ветразь”.

Знаходка магілы дзеда Максіма Багдановіча, яе аднаўленне, устанаўленне сувязі продкаў Максіма
Багдановіча з Уздзеншчынай – вялікая заслуга Уладзіміра Дарагуша.  Так,
дзед паэта мае права на нашу грамадскую і дзяржаўную ўдзячнасць, пакуль
існуем мы і наша незалежная краіна Рэспубліка Беларусь.

"І людзі зведаюць аб прадзедах сваіх,\\Аб горы, радасці і аб прыгодах іх” – напісаў, прарочы, у сваім вершы "Летапісец” Максім Багдановіч.

Так, сувязь  пакаленняў не павінна перапыняцца, і мы павінны далучацца да запавета паэта. Гэта наш святы абавязак. Магчыма, калі-небудзь маршруты ўздзенскіх краязнаўцаў будуць пралягаць і праз Чэрвень. У такім выпадку наведайце, калі ласка, магілу продка Максіма Багдановіча і аддайце даніну памяці свайму земляку.

Лявон Целеш.

Крыніца: http://www.uzdanews.by/?p=11774

В музее Максима Богдановича открылась выставка к 100-летию выхода в свет сборника «Вянок»

«Праглядзіце гэты томік» – призывали в столичном музее Максима Богдановича.

Оксана Аракчеева, Татьяна Шелегович.

Здесь открылась выставка к столетию «Вянка» – единственного прижизненного сборника по-прежнему самого молодого классика национальной литературы.

Так 2013 либо 2014 год считать юбилейным? «Малюнкі і спевы», «Думы», «Мадонны»… три цикла в переплёте держали гости, а на стенах – газетные венки.

Их шесть, по числу сборников из виленской типографии пана Мартина Кухты в коллекции минского музея. От автора чернилами: «любимым тётям, сестрице Нюте» и цифра, от которой сегодня век.

Небольшая, скромно оформленная книжка (имя художника неизвестно): на переплете стилизованный василек – символ поэзии белорусского песняра. На титуле сборника – знак «Лебедь». Это герб рода Завишей – свидетельство признательности инвестору книги Магдалене Радзивилл.

После выхода «Вянка» в свет поэт подарил несколько экземпляров родственникам, друзьям и знакомым. За каждой книгой своя история и судьба. Найденные экземпляры «Вянка» хранятся в библиотеках и музеях Беларуси и России. Всего известно около 30 экземпляров единственного прижизненного сборника стихов Максима Богдановича.

Национальная библиотека Беларуси обладает только одним оригинальным экземпляром «Вянка», но очень ценным – с автографом поэта. На титульном листе – надпись, сделанная рукой Максима Богдановича, изысканным каллиграфическим почерком, черными чернилами, чуть поблекшими от времени: «Николаю Рафаиловичу Кокуеву от автора. М. Богданович. Яросл. 1914 г.».

Татьяна Шелегович, директор Литературного музея Максима Богдановича: «Калі ўсё ж такі верыць успамінам Вацлава Ластоўскага, які сцвярджае тое, што кніжка выйшла напрыканцы 1913-га альбо ў самым пачатку 1914-га года. Максім на той час вучыўся ў Яраслаўлі. І першыя аўтографы на ёй, якія вядомы ў нашай культурнай прасторы, яны таксама датаваны 1914 годам».

Таким – пятилетним – Богданович простился с Родиной, семья двинулась на восток. Лишь в 20 уже Поэтом он вновь увидит «старадаўнюю Літву» – Беларусь. За стеклом сейчас те самые «заміж персідскага ўзору…» Слуцкие пояса. Точнее, два фрагмента.

Полные наш классик с берегов Волги впервые оценил по адресу: улица Завальная, дом 7.

Ирина Шорец, куратор выставки «Праглядзіце гэты томік…»: «Не да гэтых дзвярэй, не да гэтай сцяны, але такі будынак ён бачыў, і я думаю, што праз гэтыя дзверы (амаль што так у двухкоссі), ён заходзіў і атрымліваў задавальненне ад той атмасферы, якая вітала ў рэдакцыі газеты "Наша Ніва"».

Богданович – поэт деталей. Детальна и юбилейная выставка. Даже корреспонденция в почтовом ящике начала века XX. Деньги на воссоздание эпохи выделили из фонда Президента. К слову, такой финансовой поддержки в минувшем году удостоился лишь музей «Максима-книжника» (эпитет современников).

Для того, чтобы к нему «не зарастала народная тропа», хватило одного «Вянка». Сам же Богданович, по воспоминаниям, планировал ещё как минимум два сборника. Архив Поэта до сих пор не найден.

Он утерян в первые дни Второй войны. Было в нём 14 папок. Среди страниц со стихами, статьями – четыре сборника «Вянка». Так называемых авторских экземпляра, на которых Богданович делал свои заметки. Последние – в Ялте. Откуда сегодня донёсся эпиграф выставки: «Я не самотны, я кнігу маю...»

Виктор Шнип, поэт: «Сапраўдных мастакоў, як і паэтаў, нельга паўтарыць. Можна ім падражаць, але яны непаўторныя, як зоркі ў небе».

Анатолий Бутевич, писатель: «Нездарма яго былі словы:
«Маці родная, Маці-Краіна!
Не ўсьцішыцца гэтакі боль…
Ты прабач, Ты прымі свайго сына,
За Цябе яму ўмерці дазволь!»

Ён здейсніў сваё, а мы павінны здзейсніць сваё: шанаваць яго і ягоную памяць. І тады яго «Вянок» будзе над Беларуссю». Новый цветок в «Венок» добавил один из лучших дизайнеров страны.

Это он! Сергей Колтович: скромный, неразговорчивый и очень похожий на Богдановича. Нити «Слуцкіх ткачых» и графические мелодии «Раманса» идут сегодня через два зала последнего дома Песняра белорусского Возрождения.

Подробности: http://ont.by/news/our_news/0113681/
© ONT.BY

"Слуцкія ткачыхі".

З фестывалю "Славянскі базар у Віцебску" 1992 года. Саліст - Валерый Дайнека.

---